Jedną z najważniejszych kultur neolitycznych terenu Chin to kultura Liangzhu (良渚文化). Kwitła ona w delcie rzeki Jangcy i okolicach między 3300-2200 rokiem p.n.e. W ciepłym, południowym klimacie jakieś dziesięć tysięcy lat temu miejscowe ludy rozpoczęły uprawy ryżu.
Tereny, na których archeolodzy odnajdują artefakty tej kultury pierwotnie znajdowały się zapewne znacznie bliżej do morza, jednak w wiekach późniejszych materiał niesiony przez Jangcy zbudował w tych okolicach połacie nowego lądu. Mapy pochodzące z czasów dynastii Han pokazują, że w niektórych miejscach. Taka bliskość morza dozwolone handlu i wymiany kulturalnej z ludzi żyjących w odległych obszarach.
W ludzie należący do Liangzhu mieszkali w domach krytych strzechą, położonych nad brzegami rzek. Podłogi izb umieszczono na 30-50 cm powyżej poziomu gruntu. W obejściu zlokalizowane były ofiarne doły, w których składano przeznaczone na ofiarę świnie, dół kuchenny z kuchnią wypalaną z gliny, oraz naczynia do gotowania przechowywane w piwnicy.
Obiekty nefrytowe i struktura społeczna Liangzhu
W okresie Liangzhu Kultury około 4100 do 5300 rok temu, kultury obrabiające nefryt w środkowym i dolnym biegu rzeki Jangcy rozwijały się bardzo szybko. To właśnie w tym rejonie rozwój obróbki nefrytu osiągnął najwyższy w czasach prehistorycznych poziom - zarówno w Chinach i na świecie. Archeolodzy badający stanowiska cmentarne w Fanshan i Yaoshan odkopali tysiące figurek nefrytowych. Te artefakty potwierdzają teorię, że "era nefrytu" poprzedziła epokę brązu. Rzeźbienie w nefrycie jest pracochłonne i wymaga specjalnych umiejętności.
Nefryty Liangzhu to dowody na to, że społeczeństwo było silnie rozwarstwione - wykwalifikowani rzemieślnicy dostarczali elitom cenne towary, używane w rytuałach, a więc m.in. do pochówku. Ozdoby nefrytowe były wykorzystane przez przywódców klanów i arystokrację jako symbol władzy, statusu i bogactwa.
Nefryty Liangzhu to głównie topór Yue, Cong, dyski Bi, ale wiele innych kształtów. Dyski Bi są jednym z głównych produktów Liangzhu. Dostępne archeologom egzemplarze są bardzo zróżnicowane - wykonanie może być albo niezwykle staranne i misterne, albo toporne.
Naczynia i inne przedmioty codziennego użytku
Kultura Liangzhu rozwijała się w epoce brązu. Był on jednak niezwykle drogi i trudny w obróbce. Na co dzień używano wyrobów z kamienia i ceramiki. Charakterystycznym produktem był trójnożny kociołek, używany do gotowania. Nefrytowe artykuły rytualne, elementy z kawałków jedwabiu i nici jedwabnych są również częstym artefaktem pozostałym po tej kulturze. Dają świadectwo temu, że lud Liangzhu cieszył się względnym dobrobytem i dostatkiem.
Szczególną cechą ceramiki wytwarzanej przez lud Liangzhu to charakterystyczne czarne szkliwo, które uzyskiwano przez nawęglanie i następnie polerowanie. Wytwórcy ceramiki opracowali zaawansowaną technikę formowania naczyń przy pomocy szybko obracających się kół garncarskich. Wynalazek pozwolił na tworzenie naczyń o regularnym kształcie i cienkich ściankach. Dekorowano je głowami ptaków, wizerunkami węży oraz wzorami geometrycznymi oraz pasami ornamentów.
Zniknięcie i migracja Liangzhu
Rozkwit kultury Liangzhu to czasy około 4700 p.n.e. Był częścią rozwoju osadnictwa w zlewni jeziora Taihu (太湖), w dolnym biegu rzeki Jangcy. Nagłe zniknięcie kultury Liangzhu, które miało miejsce około roku 4200 p.n.e. sugeruje, że kultura została zniszczona w wyniku katastrofalnej powodzi. Nie istnieje na ten temat żadna wzmianka, ale archeolodzy odkryli, że terytorium Liangzhu na dużych obszarach zostało pokryte warstwą mułu lub torfu o grubości kilkudziesięciu do stu centymetrów.
Taka gruba warstwa mułu prawdopodobnie została zakumulowana w wyniku długiego zalegania wody, a nie tylko krótkiej powodzi. Najciekawsze jest to, że mniej więcej w czasie, gdy Liangzhu znika z okolic jeziora Taihu, wiele elementów tej kultury nagle pojawia się zarówno w kulturze Shixia w Lingnan na południu, jak i w grupie kultur Taoshi, zwłaszcza kulturze Longshan na Równinach Centralnych.
Jest to poszlaka, że lud Liangzhu uniknął zupełnej zagłady, a jedynie uległ rozproszeniu. Metody produkcji wyrobów kamiennych opanowane przez Liangzhu były bardziej zaawansowane niż u ludów Równin Centralnych istniejących w tym czasie. Wraz z północnym migracji ludzi Liangzhu technologie wypracowane przez Liangzhu pojawiły się w kolebce chińskiej cywilizacji na północy. Egzystujące w niej ludy rozwijały cywilizację przez kolejne setki lat, aż do czasów dynastii Shang, kiedy to kolejne migrujące ludy różnych kultur pojawiły się i osiedliły tworząc kulturę Maqiao 馬橋 (1800-1200 p.n.e.).
Znaczące różnice w konstrukcji domostw i budowie narzędzi sugerują, że nie ma ciągłości między tymi dwoma migracjami. Kultura Liangzhu wytwarzała starannie wykończone wyroby nefrytowe, a kultura Maqiao praktycznie ich nie produkowała. Choć na terenach zajętych przez kulturę Maqiao znajdowano małe przedmioty z brązu, nadal nie mamy żadnej informacji o stosowaniu brązu w kulturze Liangzhu. Z kolei wyroby kamienne Liangzhu były dokładnie polerowane, a dostępne archeologom wyroby Maqiao są jedynie obrobione z grubsza. Szczególnie widać to na przykładzie kamiennych grotów strzał i wisiorków. Kultura Maqiao nie posiadała zaawansowanych narzędzi kamiennych. Wskazuje to na to, że pozyskiwanie żywności przez Maqiao zasadniczo się różniło od kultury rybacko-hodowlanej, jaką było Liangzhu.
