Początki kariery
Cixi pojawiła się na dworze cesarskim w roku 1845, jako konkubina trzeciej rangi. Jej pozycja gwałtownie wzmocniła się, gdy urodziła cesarzowi syna. Istnieje podejrzenie, ze cesarz był impotentem i dziecko było ojcem jednego z dworzan, ze szczególnym wskazaniem na oficera gwardii cesarskiej Ronga Lu. Śmierć małżonka cesarza Xianfenga wyniosła ją do roli cesarzowej-wdowy, sprawującej regenckie rządy w imieniu jej syna.
Jako Cesarzowa Wdowa
Zmianie władzy towarzyszyło tradycyjne w takich sytuacjach wymordowanie pozostałych członków rodu cesarskiego, mogących konkurować o tron cesarski. Cesarzowa rządziła w imieniu syna aż do jego śmierci na syfilis w wieku 18 lat. Twardo trzymała ster władzy, instruując swojego zastraszonego syna zza bambusowej kotary w sali tronowej.
Małżonkę zmarłego młodo cesarza cesarzowa zmusiła do samobójstwa. Pozwoliło jej to na osadzenie na tronie trzyletniego siostrzeńca.
Jego matka zmarła niemal zaraz po wstąpieniu kolejnego małoletniego cesarza na tron – była potencjalną konkurencją do regentury. I tak to szło...
W 1875 cesarzem został Guanxu. Gdy w 1889 osiągnął pełnoletniość. Nie dał się zdominować tak jak jego poprzednicy i Cixi musiała oddać mu oddać pełnię władzy – przynajmniej formalnie. Swój wpływ realizowała teraz z Pałacu Letniego, odległego od Zakazanego Miasta o 15 kilometrów.
Wstrzymanie reform
Największą szkodę dla cesarstwa Cixi wyrządziła blokując wszelkie próby reform i unowocześnienia państwa. W 1898 roku młodszy brat Xianfenga, piastujący wtedy stanowisko premiera, rozpoczął tzw. "politykę samoumocnienia". Miała ona doprowadzić do m.in. do modernizacji armii na wzór zachodni. Wzorowano się na przykładzie Japonii. W obliczu zagrożenia dominacją imperiów europejskich, obalono w niej trwające siedem stuleci rządy szogunów i przywrócono władzę cesarską. Zmianę nazwano erą Meiji – oświeconych rządów. Jej rezultatem była m. in. poniżająca klęska zadana Chinom w wojnie 1894–1895.
Kompromitująca porażka w tej wojnie sprawiła, że w 1898 roku przybyli do Pekinu kandydaci do egzaminów cesarskich wszczęli ruch reformatorski. Ruchem przewodził Kang Youwei (康有為), nawołujący już od jakiegoś czasu do przeprowadzenia rozpaczliwie potrzebnych reform. W końcu udało się pozyskać zaangażowanie cesarza i nastało tzw. "sto dni reform" – od 11 czerwca do 21 września 1898. W tym okresie pojawianie się kolejnych dekretów dawało nadzieję, że cesarstwo może ozdrowieć. Niestety Właśnie 21 września Cixi uwięziła cesarza i cofnęła wszystkie dekrety przekreślając tym samym szansę uratowania cesarstwa od zapaści.
Jedną z reform była radykalna zmiana trybu egzaminów urzędniczych. Zamiast sprawdzania znajomości pamięciowej klasycznych pism konfucjańskich (zdający mieli m. in. do napisania ośmioczęściowy esej mający wykazać ich pełny konformizm wobec konfucjańskiego reżimu i ideologii). W wyniku reform wojskowi byli też zobligowani do studiowania zachodniej sztuki wojennej. Takie zmiany nie uszczęśliwiały zasiedziałych biurokratów. Powrót do starych porządków przyjęto z powszechną ulgą.
Powstanie Bokserów roku 1900
Ruch Bokserów był jednym z wielu ruchów mających za cel przeciwstawienie się "zamorskim diabłom" i ich wpływowi. Bokserzy prowadzili brutalną walkę: mordowali chińskich chrześcijan, misjonarzy, ale też wszelkich innych obcokrajowców. Cixi postanowiła przyłączyć do niego swoje siły cesarskie. Zmusiło to państwa zachodnie do interwencji. Wojska interwencyjne zdobyły i splądrowały Pekin. Gwardia cesarska nie nadawała się do walki z międzynarodowym korpusem interwencyjnym. Wsparcie Bokserów okazało się katastrofalnym błędem. Po zajęciu przez obcokrajowców Pekinu cesarzowa uciekła do Xi'an, a jednocześnie przeszła na stronę cudzoziemców.
Bilans
Cesarzowa zmarła w roku 1908. W przeddzień swojej śmierci zdążyła nakazać egzekucję cesarza Guangxu, aby ustanowić cesarzem słynnego ostatniego cesarza – Puyi, wówczas dwuletniego dzieciaka. Jej uporczywe zwalczanie ruchu reformatorskiego sprawiło, że upadek popadającego w kompletną bezsiłę cesarstwa stał się nieunikniony. Choć tuż przed śmiercią dozwoliła na ograniczone reformy, na uratowanie cesarstwa było już za późno. Zaledwie dwa lata po końcu długich rządów Cixi, cesarstwo upadło, a Sun Yat-sen, nazywany później "ojcem narodu" proklamował utworzenie Republiki Chińskiej.
